Жеке тұлғаны әлеуметтендіру процесінде отбасының рөлі

Отбасы қоғамның бастапқы бірлігі ретінде жеке тұлғаны әлеуметтендіру процесінде маңызды буын болып табылады.Отбасының табысы, әлеуметтік жағдайы, білімі, ата - анасының кәсібі - көбінесе баланың өмір жолын алдын-ала анықтайды. Ата-аналар жүзеге асыратын тәрбиелік функциядан басқа, оның әлеуметтенуіне отбасылық атмосфера әсер етеді және бұл әсердің нәтижесі жасына қарай жеке құрылымында жинақталады.

Бала отбасында тәрбиеленіп, жатақхана нормаларын, адами қатынастарды, жас ұрпақты тәрбиелеуді игеріп, ересек болып, ата-анасының отбасында болған барлық нәрсені өз отбасында жаңғыртады. Сонымен қатар, ата-аналардың репродуктивті мінез-құлқының сабақтастығы балаларының ересек кезінде байқалады. Яғни, адамдар отбасылық модельдерді оны балалық шағында көрген түрінде көрсетуге бейім. Осылайша, отбасы баланың жеке басының әлеуметтік маңызды құндылықтары мен көзқарастарын қалыптастыру мен дамытуда, оны әлеуметтендіруде жетекші институт болып қала береді. Мен қазіргі қашықтықтан оқыту кезінде ата-аналарға ең жақсы 10 ұсынысты ұсынғым келеді.

Жасөспірімнің ата-аналарына әлеуметтік педагогтің ұсыныстары

1. Қызығушылық пен көмек. Ата-ана қолдауы балалар мен ата-аналар арасындағы сенімді қарым-қатынасты тудырады және жасөспірімдердің өзін-өзі жоғары бағалауына алып келеді, оқуда және адамгершілік дамуда жетістіктерге ықпал етеді. Ата-ананың жеткіліксіз қолдауы, керісінше, баланың өзін-өзі бағалауы, нашар оқу, импульсивті әрекеттер, әлсіз әлеуметтік бейімделу, тұрақсыз және қоғамға қарсы мінез-құлыққа әкелуі мүмкін.

2. Ата-аналардың тыңдау, түсіну және жанашырлық қабілеті. Ата-аналардың эмпатияға (жанашырлыққа) қабілетсіздігі,эмоционалды сезімталдықтың болмауы және баланың ойлары мен сезімдерін түсінбеу балада немқұрайлылықтың дамуына әкелуі мүмкін. Жасөспірімді құрметтеу, ата-аналармен қарым-қатынас отбасында үйлесімді қарым-қатынас орнатуға ықпал етеді.

3. Ата-аналардың сүйіспеншілігі және отбасылық қарым-қатынастардағы жағымды эмоциялар жақындықпен, сүйіспеншілікпен, сезімталдықпен байланысты; отбасы мүшелері бұл ретте өзара қызығушылық пен жауапкершілікті көрсетеді. Егер отбасында теріс эмоциялар басым болса, онда суықтылық, дұшпандық, бас тарту байқалады, бұл баланың махаббатқа деген қажеттілігінің (ересек кезінде) басым болуына немесе оның оқшаулануының, суықтылығының қалыптасуына, жақын адамдарға, оның ішінде балаларға деген сүйіспеншілігін білдіре алмауына әкелуі мүмкін.

4. Ата-аналардың мойындауы және мақұлдауы.

5. Балаға сенім. Балаларға деген сенімсіздік, әдетте, ата-аналардың өз қорқыныштарын, уайымдарын немесе кінәсін болжайтындығын көрсетеді. Өздеріне сенімсіз ата-аналар (немесе бұрын белгілі бір қиындықтарды бастан өткерген) өз балалары үшін қорқуға бейім.

6. Балаға тәуелсіз және ересек адам ретінде қарау. Жасөспірімнің тәуелсіздікке жетуі даралық процесінде жүреді және сонымен бірге ата-аналармен жаңа байланыстар орнатады. Жасөспірім бұрынғы қарым-қатынасты, сүйіспеншілік пен сенімді сақтауға тырысып, ата-аналармен қарым-қатынасты өзгертуге тырысады. Өз даралығын көрсету үшін жасөспірімдер ата-аналардан басқа құндылықтар жүйесін басшылыққа алады, басқа мақсаттар, басқа мүдделер мен басқа көзқарастар қояды.

7. Ата-аналар тарапынан басшылық. Өздерінің көзқарастары мен мінез-құлқында икемділік, бейімделу және төзімділік танытатын ата-аналар - бұл неғұрлым функционалды отбасылар болып табылады. Жасөспірімдерді тәрбиелеуге икемді емес ата-аналар өз көзқарастарын қайта қараудан және көзқарасын өзгертуден бас тартады; олар төзімсіз, тым талапшыл, әрқашан сыни көзқараспен қарайды және балаларға жасына сәйкес келмейтін негізсіз үміт артады. Бұл жасөспірімнің өзін-өзі бағалауына теріс әсер етеді, оның жеке басының дамуын тежейді, нәтижесінде ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынаста стресстік жағдайларға әкеледі.

8. Ата-аналардың жеке мысалы: жақсы үлгі көрсете білу; балаларға үйретілген қағидаларды ұстану. Жасөспірімдерде сәйкестендіру процесі ішінара отбасында жүретіндіктен, олардың ата-аналарын мақтан тұтатындар, әдетте, қоршаған әлемде өздерін жайлы сезінеді.

9. Колледжбен ынтымақтастық. Егер сізді баланың мінез-құлқына қатысты бір нәрсе мазалайтын болса, онда  мүмкіндігінше тезірек сынып жетекшісімен, педагог-психологпен, оқу бөлімі меңгерушісімен, тәрбие жұмысы жөніндегі директордың орынбасарымен кездесуге тырысыңыз және оны талқылаңыз.

10. Сіздің балаңыз кіммен сөйлесетініне қызығушылық танытыңыз. Есіңізде болсын: қиын жағдайдағы ата-аналардың негізгі көмекшілері-шыдамдылық, назар аудару және түсіну.

Ошақбаева Н.О.,

әлеуметтік  педагог